My Name Is Albert Ayler [2006]
„They knew that it was something that it was happening, but they didn't understand it.“
Prosto ne postoji bolji opis muzike koju je stvarao (svirao) Albert Ajler, od ovih reči, koje je sam Ajler u jednom trenutku ranih šezedesetih godina proročki izgovorio.
Međutim, i nakon skoro 50 godina od smrti ove legende džez muzike, čini mi se da istoričari džeza nisu u najboljoj meri propoznali genijalnost ovog skromnog i dobroćudnog saksofoniste iz Klivlenda.
Za početak, sve pohvale na račun Kaspera Kolina, odvažnog švedskog režisera, koji se hrabro uhvatio u koštac sa kontroverznom biografijom, i na taj način nas podsetio na legendu avangarde, i ujedno, tu istu legendu, sačuvao od zaborava. Njegov čin je na taj način sličan podvigu holanđanina Hansa Hilkeme i njegovom omažu Dolfiju filmom Last date.
Nije u potpunosti čudno zašto se baš Šveđanin latio posla da kreira dokumentarac o Ajleru. Naime, Ajler je u početnoj fazi svoje kratke karijere krenuo trbuhom za kruhom baš put Švedske... što je bilo popularno u one vreme. Međutim, kao i u Americi, Ajler je mahom nailazio na nerazumevanje publike, a vrlo često i na sabotažu kolega.
E sad, kompleksnost Ajlerove svirke zaista zahteva otvoren um, zato i ne treba da čudi činjenica da njegova genijalnost nije shvaćena u vreme kada se čak i be-bop stidljivo implementirao u američku kulturu.
Dokumentarac nam donosi gomilu svedočenja kolega, koji su šezdesetih sa njim sarađivali (Sunny Murray i Gary Peacock, pre svih), odnosno emotivne ispovesti porodice, među njima i brata Donalda.
Paradoksalno, jedna bizarna činjenica stoji kao potvrda kvaliteta Ajlerove muzike, a to je da je upravo njegov kvartet (uz Ornetov) svirao na sahrani velikog Džona Koltrejna.
Nažalost, tragična sudbina neshvaćenog genija nije zaobišla ni Alberta Ajlera, a film kao posveta njegovoj karijeri i životu morao je biti napravljen, i predstavlja značajno visceralno iskustvo za ljubitelje umetnosti.
